Negatieven scannen met spiegelreflex

Na een discussie en informatie van o.a. Eduard de Kam en onderzoek op internet heb ik een opstelling gemaakt om zwart-wit – en kleurnegatieven te scannen met mijn camera. De eerste opstelling bestond uit een schoenendoos met Ledverlichting achter een negatief en mijn camera (Canon D5 mk3 met telelens Tamron 90mm macro 1:1). Dit om te zien of sprake is van een acceptabele kwaliteit. Het resultaat was verrassend goed van scherpte en kleur. Nu nog een vaste opstelling en een snelle verwerkingsprocedure. Een fotostatief is onhandig. De oplossing kwam via Marktplaats, waar ik een Meopta 5 vergroter kocht. Deze koos ik omdat daar een dubbele condensor in zit. Voor egale uitlichting van het negatief heb ik de condensor met een tussenring 15 mm hoger geplaatst. De negatiefhouder verving ik door een plateau met een uitsparing voor een strook negatieven. Van aluminium maakte ik een negatiefhouder voor een strook (twee plaatjes met uitsparing). Deze houder kan ik eenvoudig telkens een stukje opschuiven. Op de grondplaat maakte ik een metalen hoek waar de camera op bevestigd kan worden met een cameraschroef. De camera wordt verbonden met de laptop. Via live view kan ik het beeld scherpstellen en het negatief positioneren. Zolang hetzelfde filmformaat gebruikt wordt, is scherpstellen natuurlijk maar eenmaal nodig.

Testopnamen leveren de belichtingstijd en het diafragma. De camera moet ingesteld worden op handmatige scherpstelling en handmatige instelling voor tijd en focus. Automatische belichting leidt tot slechtere resultaten bij opnamen die onder – of overbelicht zijn geweest. Uitgangspunt is een test met een goed belicht negatief. Opnamen zijn in raw en kunnen prima gecorrigeerd worden. Automatische verwerking is geen optie omdat elke foto apart bewerkt (geoptimaliseerd) moet worden. Voor zwart-wit kom ik op een standaard belichting van 1/100 en F8. Bij onderbelichte of te kort ontwikkelde negatieven kan de belichting naar 1/180. Idem voor overbelichte opnamen. Na uitgebreid testen is mijn verwerkingsprocedure in Photoshop als volgt:

In Camera Raw (Bridge) verscherpen = 100, instellen op zwart-wit en de Ruisreductie = 30. Daarna Openen, Kaderen en Uitsnijden. Vervolgens Afbeelding, Aanpassen, Negatief, Filter, en dan Camera Raw filter en alle gewenste aanpassingen. Daarna met het snelretoucheerpenseel eventuele vuiltjes wegwerken (het is handig om hier een paar keer te vergroten). Vooral bij onderbelichte negatieven en/of veel krassen is er een tijdbesparend hulpmiddel: Filter, Neural Filter, Fotoherstel en dan fotoverbetering = 0 en krasvermindering = 100

Hieronder de opstelling met daarnaast de oude Pentaxcamera waarmee in 1965 en later de gebruikte negatieven zijn gemaakt.

Als eerste heb ik 160 zwart-wit negatieven gescand uit de periode van mijn militaire dienst (lichting 65-2). Ik was gelegerd in de pontonnierskazerne te Keizersveer; een pontonnier en dus bruggenbouwer. Een selectie staat hieronder.

Als alles klaar staat om te verwerken, Photoshop is opgestart en de negatieven voor de camera staan, duurt de verwerking van 1 foto minder dan 1 minuut. Onderbelichte negatieven met veel krassen en stofjes duren soms wat langer.

In de winter van 65/66 zijn twee helikopters gecrasht in de weilanden bij vliegveld Valkenburg. De pontonniers werden erbij gehaald.

In dezelfde winter moest weer geoefend worden met het bouwen van een grotere Bailybrug. Dat was in Keizersveer. Helaas zijn deze negatieven fors onderbelicht. Met bovengenoemde truc is het toch nog wat geworden.

In de zomer van 66 moest in de buurt van Mill een nieuw terrein ontgonnen worden voor de opleidingsschool voor mineurs (mijnenleggers). Een klusje voor de pontonniers.

Voor kleurnegatieven is de situatie anders. Het oranje masker is bedacht om de imperfectie van de kleuremulsie – en het ontwikkelproces te compenseren.

Dat betekent dat de oranje kleur niet een filter is met gelijke dekking, maar een masker met verschil in intensiteit. Het toepassen van een kleurfilter (fysiek of via Photoshop) is daarom niet voldoende. De oorspronkelijk lamp in de fotovergroter (Philips Photocresenta) heeft een kleurtemperatuur van 2300 Kelvin en is hier absoluut onbruikbaar. De blauwe kleurscheiding is dan compleet leeg! Na testen met diverse lampen heb ik de beste kleur gerealiseerd met een Ledlamp van 6400 Kelvin.
Belangrijk is dat de kleurweergave met de lamp zo zuiver mogelijk is. Hiervoor bestaat een maat. CRI staat voor Color Rendering Index (kleur weergave index). Deze index loopt van 0 tot 100. Ledlampen hebben vaak een CRI van 80. Het advies is CRI groter of gelijk aan 95. Lagere waarden geven in verhouding steeds meer vervuilde kleuren. Zo’n lamp die in mijn vergroter past is lastig verkrijgbaar.

Ik gebruik de volgende: V-TAC VT-2216 LED E27 5,5W G45 6400K CRI 95.

Hier volgt de procesbeschrijving voor verwerking van kleurnegatieven.

Het is verstandig eerst een aantal testbelichtingen te maken met variabele belichtingstijd. Deze verwerken op de hierna beschreven manier. Als de testfoto’s omgezet zijn naar positief, kies je de belichting waarbij het histogram zo centraal mogelijk staat.

De eerste handelingen zijn zoals voor zwart-wit met als extra: de kleurtemperatuur in Photoshop instellen met het pipet op de rand van de negatieffilm. De oranje kleur is nu verdwenen. Daarna Openen, Kaderen en Uitsnijden en Afbeelding, Aanpassen, Negatief. Dan Afbeelding, Aanpassen en Niveaus. Hier komt de grote truc: kies kanaal rood, houdt de Alt-toets ingedrukt en verplaats de linker schuif zo ver naar rechts dat de eerste donkere delen JUIST zichtbaar worden. Hetzelfde voor de rechter schuif. Idem voor de kleuren groen en blauw.

Als de belichtingstijd in orde is, staan de grafieken voor rood, groen en blauw min of meer centraal. Ze mogen in elk geval niet raken aan de linker – of rechterkant; dan is de belichtingstijd te lang of te kort geweest.

Het beeld kan nog wat flets zijn, maar dat verandert na het volgende: ga naar Filter, Camera Raw filter en ga nu voor de automaat. De witbalans = automatisch, de belichting = automatisch en de levendigheid en verzadiging blijven op 0.

Bij een goede opname is het nu klaar. Desgewenst kunnen nog aanpassingen gedaan worden.

Hieronder de opnamen van mijn eerste kleurnegatieffilm in 1967 gemaakt in Amsterdam. Zoek de plekjes.

Inmiddels is ook een snellere werkwijze beschikbaar. Hiervoor is een plug-in te koop: Negative Lab Pro (NLP), die alleen beschikbaar is voor Lightroom Classic.

De kleurnegatieven moeten dan geïmporteerd worden en met de plug-in omgezet worden. Het is handig om dit per film te doen. Er zijn diverse instelling mogelijk.

Omdat ikzelf vooral met Photoshop werk, is mijn werkwijze als volgt:

Eerst alle negatieven tegelijk laden in Photoshop (camera raw). Alles selecteren. Dan met pipet (kleurtemperatuur) de rand van het negatief blank maken. Daarna de verscherping op 100 en ruisreductie op 30. Dan afsluiten.

Vervolgens alle negatieven importeren in Lightroom en met de plug-inn omzetten. Vervolgens exporteren en verder verwerken in Photoshop.

De omzetting met NLP gaat sneller en levert een iets betere kwaliteit dan de handmatige methode. Kleuren zijn iets helderder. Wel lijkt het erop dat correcties met het camera raw filter na NLP-toepassing minder ver gaan.

Hieronder de opnamen van mijn eerste kleurnegatieffilm in 1967 gemaakt in Amsterdam. Zoek de plekjes.

Han Huigsloot (versie 4, gebaseerd op Photoshop 2023))